مقدمه
اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یکی از شایع‌ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان است که می‌تواند بر تمرکز، کنترل تکانه‌ها، و رفتارهای حرکتی تأثیر منفی بگذارد.
این اختلال به‌ویژه در پسران ۷ تا ۱۲ ساله بیشتر دیده می‌شود و می‌تواند با اختلالات یادگیری مانند نارساخوانی (دیسلکسیا)، نارسانویسی (دیسگرافیا) و نارساخوانی ریاضی (دیسکالکولیا) همراه باشد.
در این مقاله، به بررسی ویژگی‌های ADHD، تأثیر آن بر یادگیری و عملکرد تحصیلی، روش‌های تشخیص و درمان و راهکارهای آموزشی ویژه برای این کودکان می‌پردازیم.
۱. اختلال کمبود توجه و بیش‌فعالی (ADHD) چیست؟
ADHD یک اختلال عصبی-رشدی است که باعث مشکلاتی در تمرکز، کنترل رفتار و تنظیم احساسات می‌شود. این اختلال معمولاً در دوران کودکی تشخیص داده می‌شود و می‌تواند بر رشد تحصیلی، اجتماعی و عاطفی کودک تأثیر بگذارد.
ویژگی‌های اصلی ADHD
✅ کمبود توجه (Attention Deficit):
- ناتوانی در تمرکز روی تکالیف درسی و فعالیت‌های طولانی‌مدت
- فراموش کردن جزئیات مهم در تکالیف مدرسه
- مشکل در پیروی از دستورات معلم و والدین
✅ بیش‌فعالی (Hyperactivity):
- بی‌قراری، حرکت‌های مداوم و ناتوانی در نشستن طولانی‌مدت
- صحبت بیش از حد و قطع کردن مکالمه دیگران
- انجام فعالیت‌های پرخطر بدون فکر کردن به عواقب آن
✅ تکانشگری (Impulsivity):
- عجله در پاسخ دادن قبل از شنیدن کامل سؤال
- مشکل در نوبت گرفتن در کلاس یا بازی‌های گروهی
- تصمیم‌گیری‌های سریع و غیرمنطقی
پسران ۷ تا ۱۲ ساله بیشتر در معرض علائم بیش‌فعالی و تکانشگری هستند، در حالی که دختران مبتلا به ADHD معمولاً بیشتر مشکلات کمبود توجه را تجربه می‌کنند.
۲. ارتباط ADHD با اختلالات یادگیری
بسیاری از کودکان مبتلا به ADHD دچار اختلالات یادگیری (LD) نیز هستند که می‌تواند بر عملکرد تحصیلی آن‌ها تأثیر بگذارد.
رایج‌ترین اختلالات یادگیری مرتبط با ADHD
✅ نارساخوانی (دیسلکسیا): مشکل در خواندن، درک متن و تشخیص کلمات
✅ نارسانویسی (دیسگرافیا): بدخطی، کندی در نوشتن و مشکلات هماهنگی حرکتی
✅ نارساخوانی ریاضی (دیسکالکولیا): مشکل در درک اعداد، عملیات ریاضی و ترتیب اعداد
چرا ADHD باعث اختلال یادگیری می‌شود؟
🔹 کمبود تمرکز: کودکان مبتلا به ADHD نمی‌توانند برای مدت طولانی روی دروس تمرکز کنند.
🔹 ضعف در حافظه کاری: این کودکان اطلاعات را سریع فراموش می‌کنند و در یادگیری مفاهیم جدید مشکل دارند.
🔹 مشکل در سازمان‌دهی: ناتوانی در برنامه‌ریزی و انجام تکالیف به‌موقع.
۳. روش‌های تشخیص ADHD و اختلالات یادگیری در پسران ۷ تا ۱۲ ساله
✅ ارزیابی بالینی توسط روان‌شناس یا متخصص اعصاب و روان
✅ مشاهده رفتارهای کودک در محیط مدرسه و خانه
✅ تست‌های شناختی و تحصیلی برای بررسی مشکلات یادگیری
✅ پرسشنامه‌های ارزیابی ADHD (مانند مقیاس کانرز)
اگر کودک علاوه بر بیش‌فعالی، مشکلات یادگیری نیز داشته باشد، باید به مراکز اختلالات یادگیری ارجاع داده شود.
۴. روش‌های درمانی و مداخلات آموزشی برای کودکان دارای ADHD و اختلالات یادگیری
الف) درمان‌های دارویی
✅ محرک‌های مغزی (مانند ریتالین و آدرال) برای افزایش تمرکز و کاهش بیش‌فعالی
✅ داروهای غیرمحرک (مانند اتوموکستین) برای کنترل رفتارهای تکانشی
استفاده از دارو باید تحت نظر پزشک متخصص باشد و با سایر روش‌های درمانی ترکیب شود.
ب) درمان‌های غیردارویی
✅ رفتاردرمانی: آموزش مدیریت هیجانات و کاهش رفتارهای تکانشی
✅ کاردرمانی: بهبود مهارت‌های حرکتی برای دانش‌آموزان دارای دیسگرافیا
✅ گفتاردرمانی: برای کمک به دانش‌آموزانی که در درک متن و بیان گفتاری مشکل دارند
ج) راهکارهای آموزشی ویژه در مدرسه
✅ استفاده از روش‌های آموزش چندحسی (Multisensory Learning)
✅ برنامه‌های آموزشی ویژه برای دانش‌آموزان دارای اختلالات یادگیری
✅ مدارس تخصصی برای کودکان با نیازهای ویژه که محیط مناسب‌تری برای یادگیری دارند
۵. نقش والدین و معلمان در کمک به کودکان دارای ADHD و اختلالات یادگیری
✅ والدین چگونه می‌توانند کمک کنند؟
- ایجاد برنامه روزانه منظم برای انجام تکالیف
- استفاده از تکنیک‌های مدیریت رفتار مانند تشویق و پاداش
- حذف عوامل حواس‌پرتی در محیط مطالعه
✅ نقش معلمان در مدارس ابتدایی و راهنمایی فراگیران
- ارائه روش‌های آموزشی فردی برای دانش‌آموزان دارای ADHD
- تشخیص اختلالات یادگیری در کودکان در سنین ابتدایی و ارجاع به متخصصان
- استفاده از بازی‌های آموزشی برای افزایش تمرکز و یادگیری
۶. تأثیر تغذیه بر ADHD و اختلالات یادگیری
✅ امگا ۳ (ماهی، گردو، تخمه چیا): بهبود تمرکز و کاهش بیش‌فعالی
✅ منیزیم (بادام، تخمه کدو، اسفناج): کاهش استرس و تنظیم خواب
✅ ویتامین‌های گروه B (تخم‌مرغ، گوشت قرمز): افزایش انرژی و بهبود عملکرد شناختی
حذف قندهای مصنوعی و غذاهای فرآوری‌شده نیز می‌تواند علائم ADHD را کاهش دهد.
ثبت‌نام نوآموز در مدارس فراگیران
والدین گرامی،
برای ثبت‌نام نوآموز خود در مجموعه مدارس فراگیران، می‌توانید از یکی از روش‌های زیر اقدام کنید:
تماس با کارشناسان ما از طریق شماره‌های:
۰۹۱۲-۱۹۹۸۱۱۴ | 
۰۲۱-۵۸۲۳۶
تکمیل فرم پیش‌ثبت‌نام:
با پر کردن فرم پیش‌ثبت‌نام، اطلاعات فرزند دلبندتان را ثبت کنید تا کارشناسان ما در اسرع وقت با شما تماس بگیرند.
نتیجه‌گیری
اختلال ADHD همراه با اختلالات یادگیری در پسران ۷ تا ۱۲ ساله می‌تواند بر تمرکز، حافظه، دستخط و مهارت‌های خواندن و ریاضی تأثیر منفی بگذارد.
تشخیص به‌موقع و استفاده از روش‌های درمانی مناسب، برنامه‌های آموزشی ویژه، کاردرمانی و مدیریت رفتاری می‌تواند به بهبود عملکرد تحصیلی و اجتماعی این کودکان کمک کند.
